Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütahya Valiliği, Kütahya Belediyesi, Avrupa Komisyonu ile Avrupa Konseyi tarafından düzenlenen Avrupa Miras Günleri Etkinlikleri 10- 11 Ekim tarihinde Kütahya’da yapıldı.
Restore edilen Büyük Bedesten’deki açılış konuşmalarıyla başlayan etkinliğe, Kütahya Belediye Başkanı Mustafa İça, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Başkan Vekili Tibor Varadi, Kütahya Valisi Şükrü Kocatepe ve Kültür Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Macaristan'ın Ankara Büyükelçisi Istvan Szabo, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ali Sarıkoyuncu, ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, ÇEKÜL Vakfı Kütahya temsilcisi ve Müze Müdürü Metin Türktüzün, TURSAB Başkanı Başaran Ulusoy ve çok sayıda davetli katıldı.
Etkinliklerde, Kavaflar Çarşısı sokak sağlıklaştırma çalışması, Küçük Bedesten, Çavdarhisar’daki Aizanoi antik kenti gezilerinin yanı sıra Gülten Dayıoğlu ve Mustafa Yeşil kütüphanelerinin açılışı yapıldı.
Avrupa Miras Günleri kapsamında, “Kültürel Mirasın Yaşatılması Bağlamında Yeni Yaklaşımlar” başlıklı panel düzenlendi. ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen’in oturum başkanlığını yaptığı panelde, Prof. Dr. Oktay Aslanapa “Türk Sanatında Çinicilik-Çinicilikte Yeni Yaklaşımlar”, Prof. Dr. A. Nejat Bilgen “Kütahya’nın Arkeolojik Mirasında Yeni Buluntular”, Prof. Dr. Halil İnalcık “Kütahya’nın Tarihteki Önemi ve Kültürel Mirasımızdaki Yeri”, Freiburg Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ralf von den Hoff ise “Aizanoi Antik Kenti'ndeki Kazı Çalışmaları” başlıklı konuşmalar yaptı.
İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Kentsel Uygulamalar Yönetmenliği, İstanbul’un kültür mirasında önemli bir yere sahip olan Eminönü, Kapalıçarşı ve Tarihi Hanlar Bölgesi’ni “Made in / Guide for Kapalıçarşı” adlı bir projeyle ele alıyor. Bölgenin sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarmak amacıyla başlatılan proje kapsamında gerçekleştirilen ilk uluslararası katılımlı atölye çalışmasının sonuçları, yapılan bir sunumla sergilendi. Almanya Siegen, Yıldız Teknik ve İstanbul Ticaret Üniversiteleri’nin Mimarlık Bölümü öğrencileri, “Tarihi Hanlar, Kapalıçarşı ve Yaya Bölgeleri Uluslararası Mimarlık Atölyesi”nde bir araya gelerek alan için sürdürülebilir açılımlar hedefleyen projeler üretti.
Her dönem hareketli bir ticari ve siyasi merkez olan ve kültürlerin kesişme noktasında bulunan Tarsus’un en önemli tarihi yapılarından biri de Kırkkaşık Bedesteni’dir.
Ramazanoğulları Beyliğinden Piri Paşa’nın oğlu İbrahim Bey tarafından 1579’da yaptırılmış olan Kırkkaşık Bedesteni, ilk dönemlerde imarethane (Aşevi) ve medrese olarak kullanılmışsa da, cumhuriyetten sonra kapalı çarşı olarak işlev görmüştür. Geçmişte Beyaz Çarşı olarak da bilinen Kırkkaşık Bedesteni, dikdörtgen plana sahiptir.
Bedesten adını, yapının dış cephesinde bulunan kaşık süslemelerinden almaktadır. Kesme taştan inşa edilen binaya batı ve doğu yönündeki iki kapıdan girilebilmektedir. İçerisinde 21 oda bulunan yapı 7 kubbeden oluşmaktadır. Ayrıca, içerden iki merdivenle çıkılan iki kule oda ve batı yönünde dış cephedeki iki oda ile birlikte oda sayısı 25’tir.
Mülkiyeti Vakıflar Bölge Müdürlüğüne ait olan Kırkkaşık Bedesteni, Tarsus Belediyesi tarafından kiralanarak 2004 yılında restore ettirilmiştir. Kırkkaşık Bedesteni, 2005 yılında Tarihi Kentler Birliği “Proje Yarışma Ödülü” almıştır.
Bedesten içerisinde yer alan dükkân ve bürolarda, başta yöresel el sanatlarına ait seramik, ahşap, bakır, gümüş, deri, dokuma turistik hediyelik ürünler olmak üzere, yöresel damak tatlarının sunulduğu yiyecek ve içecekler ile kent tarihini, toplumsal ve kültürel yaşamının anlatıldığı çeşitli yayınlar sergilenmekte ve satılmaktadır.
Her dönem hareketli bir ticari ve siyasi merkez olan ve kültürlerin kesişme noktasında bulunan Tarsus’un en önemli tarihi yapılarından biri de Kırkkaşık Bedesteni’dir.
Tarsus Belediyesi, 2006 yılında, turizm alanında gelişme çabası içinde olan kentin hem tanıtımında hem de sosyo-ekonomik ve kültürel alanlarda katkı sağlaması hedefi doğrultusunda bedestenin dükkânlarını işletmecilere kiralamıştır. Bedesten 7 Mart 2007’de yapılan açılış töreni ile yeniden faaliyete geçmiştir.
Bedesten içerisinde yer alan dükkân ve bürolarda, başta yöresel el sanatlarına ait seramik, ahşap, bakır, gümüş, deri, dokuma turistik hediyelik ürünler olmak üzere, yöresel damak tatlarının sunulduğu yiyecek ve içecekler ile kent tarihini, toplumsal ve kültürel yaşamının anlatıldığı çeşitli yayınlar sergilenmekte ve satılmaktadır.
1781 yılında Darendeli Hüseyin Paşa tarafından yaptırılan Zincirli Bedesten, halk arasında "Kara Basamak Bedesteni" olarak da bilinir. Bedestenin güney kapısındaki dört dizelik kitabeyi devrin şairlerinden Kusuri yazmıştır. Bedesten kuzeyden güneye ve doğudan batıya uzanan iki ayrı bölümden meydana gelmiş olup, her iki bölüm kuzeydoğuda kesişmektedir.
Bir süre et ve sebze hali olarak kullanılan bu bedesten, Vakıflar Gaziantep Bölge Müdürlüğü'nce restorasyon işleri tamamlanarak, Gaziantep'lilerin istifadesine sunulmuştur.
Kemikli Bedesten, 1865 yılında Müftü Hacı Osman Efendi tarafından yaptırılmış olup, her biri 15X60 ebadında olan iki bölümlü, dikdörtgen planlı ve kesme taştan yapılmış bir yapıdır.
Temel kazıları sırasında kemik bulunduğu için adına halk tarafından Kemikli Bedesten denmiş ise de asıl adı Mecidiye Bedesteni'dir. Çatısı oval şekilde yapılmış olan bedestenin, doğu ve batı bölümlerinde ikişer girişi bulunmakta ve içerisinde 72 dükkan bulunmaktadır.
Günümüzde bedesten, iş yeri olarak kullanılmaktadır.
Bayburt Bedesteni, şehrin merkezindeki Ulu Cami’nin doğusunda ve çarşı içerisindedir. Geçirdiği bir yangın sonucunda kitabeleri yok olduğundan ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir.
Bedesten iki bölümden meydana gelmektedir. Yapım malzemesi taş ve tuğladan olup, giriş kapısının tümü taş süslemelidir. Bu nedenle de Evliya Çelebi XVII. Yüzyıl başında Bayburt’u ziyaret ettiğinde bu bedestenden “Gayet süslü ve zarif” diye söz etmiştir.
Günümüzde depo olarak kullanılan, etrafı dükkânlarla çevrili olan bedestenin yalnızca ana kapısının bulunduğu kuzeydoğu köşesi dışarıdan görülebilmektedir. Çevresinde basit bir profil bulunan üç dilimli kemerin çevrelediği kapının iç kısmı değişik zamanlarda yapılan onarımlarla bozulmuştur. Bedesten ortasında 2.20x2.20 m. ölçüsünde kesme taş bir ayak bulunan 17.20x17.00 m. ölçüsünde kare bir mekândan meydana gelmiştir. Bu ayak duvarlardan dışa taşkın plasterler üzerine dört sivri kemerle bağlantılıdır. Böylece bu mekânın üzeri dört adet yuvarlak kasnaklı tuğla kubbe ile örtülmüştür. Bunlardan biri orijinal şeklini kaybettiği gibi kubbelerdeki pencereler de sonradan açılmıştır. Kuzey ve kuzeydoğuda bulunan iki kapıdan kuzeydeki daha sonra kapatılmıştır. Bedestenin ana duvarları ortadaki ayak ve kemerler kesme taştan, buna karşılık kubbeler tuğladan yapılmıştır.
Gaziantep'in tarihi mekanları arasında önemli bir yere sahip olan Zincirli Bedesten, restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının ardından yeniden ticari faaliyetlerde bulunan esnafa ev sahipliği yapmaya başladı.
Gaziantep'te, 1781 yılında Darendeli Hüseyin Paşa tarafından yaptırılan, uzun yıllardan beri kasaplara ev sahipliği yaptığı için Et Hali olarak da adlandırılan tarihî Zincirli Bedesten, Vakıflar Bölge Müdürlüğünün yaptırdığı restitüsyon ve restorasyon çalışmaları sonrasında, 73 dükkan ile ticari faaliyette bulunmak isteyenler için otantik bir ortam sunuyor. Tarihî bedesten, açık artırma usulü ile kiralandı. İhaleye büyük ilgi gösteren esnaf, tüm dükkanları kiraladı ve 1 Ocak 2009 tarihinden beri de taşınmalar başladı.
Gaziantep Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (GESOB) Başkanı Ömer Küsbeoğlu, tarihi Zincirli Bedesteni'nin restorasyon çalışmaları tamamlanarak yeniden esnafın hizmetine sunulmasının çok olumlu bir gelişme olduğunu söyledi. Küsbeoğlu, yüzyıllar boyunca Gaziantep'te küçük esnaf ve sanatkara hizmet veren Zincirli Bedesteni'nin, yeniden küçük esnafa ev sahipliği yapmaya başlamasının önemli olduğunu belirtti.
Küsbeoğlu, halen taşınmaların devam ettiği Zincirli Bedesten'in en kısa zamanda eski canlılığına kavuşacağına işaret ederek, şu bilgileri verdi: "Gaziantep, daha önce olduğu gibi, günümüzde de önemli bir ticaret merkezi. Bu özelliği dolayısıyla, il genelinde değişik bölgelerde, bir zamanlar esnafımızın faaliyette bulunduğu bedestenler, hanlar, iş merkezleri var. Son yıllarda, bu tarihi mekanların, aslına uygun olarak restore edilerek, esnafımızın hizmetine sunulmuş olması, bizim açımızdan son derece önemli. Son olarak, Zincirli Bedesteni'nin de esnafımızın hizmetine sunulması, esnafımıza rahat bir ortam sağlamış oldu. Bu çok önemli bir gelişme ve devam etmesini istiyoruz."
1306 (Miladi 1889) yılı Kastamonu Vilayeti Salnamesinde Safranbolu’ya ayrılan bölümde “Kuruluşlar” başlığı altında “On bir mahalle ve seksen köyden oluşan Safranbolu Kasabasında… 13 yolcu hanı, … 945 dükkân, … 1 buğday hanı, ... 1 bedesten vardır.” diye yazılı. (Hulisi Yazıcıoğlu ve Mustafa Al, sayfa 87)
1950'ler... Safranbolu'dan bir görünüş
Safranbolu’nun ortak belleği yakın geçmişte iki kez sıfırlanmıştır. Birincisi 1924 yılında mübadelede, ikincisi ise 1950lerden başlayarak ekonomik yaşamın aktörleri kasabalıların gayrimenkullerini de satarak Safranbolu’yu terk etmesiyle olmuştur. Özellikle, yazılı kaynakların da çok kısıtlı olması ve kentsel arkeolojinin neredeyse bilinmemesi sonucunda biz bugün hala Safranbolu dokusunu tam olarak okuyamıyoruz. Yukarıda değindiğimiz belgeden Safranbolu’da geçmişte bir Bedestenin varlığını biliyor, fakat akıbetini bilmiyorduk.
Kervansaray, kervanların ticaret yolları üzerindeki bir konak yeridir.
Kervansaraylar ilk defa 10. yüzyılın sonlarına doğru Selçuk Hanları tarafından Orta Asya'da yaptırılmıştır. Önceleri askeri savunma için düşünülmüş, zamanla artan ticaret ve dinî ihtiyaçları karşılaması için genişletilmiştir. Selçuklu devrinde ticarî yol ağı üzerinde kervanların akşamları güvenli bir şekilde konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için sultan hanı da denilen kervansaraylar yapılmıştır. Büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olan Selçuklu kervansaraylarının aralarındaki uzaklıklar, deve yürüyüşü ile günde dokuz saat, yani 40 kilometre esas tutularak belirlenmiştir. Çevrelerindeki yüksek duvarlarla korunan ve barış zamanlarında pazaryeri olarak da iş gören bu kervansaraylar savaşta kale olarak da kullanılırdı. Selçuklu kervansarayları üç genel tipe uygun olarak yapılmışlardır. Bunlar, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı ve her iki türün birleştirilmesinden oluşan karma tiplerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerdeki hanlar ticaret ve konaklamak için yapılmış gelir getirici vakıf yapılarıdır...
Selçuklu kervansarayları
Aksaray'da Kervansaray
Aksaray'da Kervansaray iç görünümü
Selçuklu kervansarayları başlangıçta, yolcuların ve kervanların konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için, semerci, urgancı, nalbant, demirci gibi atölyeleri, mutfak, hamam, tıbbî yardım, çayhane veya kahvehane, yatak bölümü, binek ve yük hayvanları için yarı kapalı bölümü ve mescit bulunurdu. Hanlarda verilen hizmetlerden para alınmazdı.
Restore edilen Büyük Bedesten’deki açılış konuşmalarıyla başlayan etkinliğe, Kütahya Belediye Başkanı Mustafa İça, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Başkan Vekili Tibor Varadi, Kütahya Valisi Şükrü Kocatepe ve Kültür Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Macaristan'ın Ankara Büyükelçisi Istvan Szabo, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ali Sarıkoyuncu, ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, ÇEKÜL Vakfı Kütahya temsilcisi ve Müze Müdürü Metin Türktüzün, TURSAB Başkanı Başaran Ulusoy ve çok sayıda davetli katıldı.
Kemikli Bedesten
